Cyberprzemoc, znana również jako cyberbullying, to forma przemocy i agresji, która dokonuje  się za pośrednictwem technologii cyfrowych, takich jak Internet i podłączone do niego telefony komórkowe. To intencjonalne i powtarzalne działanie, mające na celu zastraszanie, poniżanie, ośmieszanie lub szkodzenie innej osobie. Może przybierać różne formy, w tym przesyłanie obraźliwych wiadomości, publikowanie kompromitujących zdjęć lub filmów, rozpowszechnianie plotek czy stosowanie gróźb przesyłanych on-line.

Cyberprzemoc obejmuje wszystkie działania, które mają na celu wyrządzenie szkody emocjonalnej lub psychicznej innej osobie za pośrednictwem technologii cyfrowych. Zjawisko to może dotknąć osoby  w różnym wieku, choć szczególnie narażone są dzieci i młodzież, dla których Internet i media społecznościowe stały się już integralną częścią życia codziennego.

Cechy cyberprzemocy:

• Anonimowość sprawcy. Sprawcy dokonujący cyberprzemocy często korzystają z anonimowości, co utrudnia ich identyfikację i pociągnięcie do odpowiedzialności.
• Dostępność i zasięg. Treści opublikowane w Internecie mogą szybko rozprzestrzeniać się i stać się dostępne dla szerokiego grona odbiorców, co potęguje skutki przemocy.
• Stała dostępność. Ofiara może być narażona na cyberprzemoc 24 godziny na dobę, bez możliwości ucieczki od agresji, co zwiększa jej psychiczne obciążenie.

Granica między żartem a przemocą może być cienka, szczególnie w środowisku cyfrowym, w którym  brakuje bezpośredniego, osobistego kontaktu między uczestnikami relacji, jak i kontekstu emocjonalnego, który mógłby wskazywać na intencje nadawcy komunikatu. Cyberbullying najczęściej zaczyna się wtedy, gdy działanie, które miało być żartem, staje się intencjonalnym i powtarzalnym zachowaniem mającym na celu zastraszenie, poniżenie lub zranienie innej osoby. Bywa też tak, że od początku mamy do czynienia z działaniami, które nastawione są na skrzywdzenie drugiej osoby i agresor, który je podejmuje nawet nie próbuje udawać, że miał to być niewinny żart.

Pamiętaj: w relacjach on-line, podobnie jak w relacjach w cztery oczy, ważne jest, jak Twoje komunikaty i zachowania odbiera druga osoba. Jeżeli czuje się zagrożona, poniżona lub zraniona, to, co robisz, przestaje być żartem, a staje się przemocą.

Cyberprzemoc może przybierać różne formy, z których każda ma potencjał wyrządzenia poważnych szkód emocjonalnych i psychicznych. Oto najczęściej spotykane formy cyberprzemocy:

1. Uporczywe nękanie i prześladowanie (Harassment). Polega na przesyłaniu obraźliwych, agresywnych lub będących jawną lub ukrytą groźbą wiadomości do ofiary. Może to być również ciągłe nękanie przez komentarze na mediach społecznościowych.
2. Publikowanie kompromitujących materiałów (Outing). Dotyczy ujawniania prywatnych informacji, zdjęć lub filmów bez zgody osoby, której dotyczą. Celem jest zawstydzenie i ośmieszenie ofiary.
3. Podszywanie się (Impersonation). Polega na tworzeniu fałszywych kont w mediach społecznościowych, aby podszywać się pod inną osobę i publikować treści mające na celu zniszczenie jej reputacji.
4. Wykluczanie (Exclusion). Dotyczy celowego wykluczania kogoś z grup online, np. z czatów, forów czy grup w mediach społecznościowych. Może to prowadzić do poczucia izolacji i odrzucenia.
5. Cyberstalking. Obejmuje uporczywe śledzenie i nękanie ofiary w Internecie, często z użyciem gróźb, co może prowadzić do poważnego lęku i stresu.
6. Szantaż (Blackmail). Polega na grożeniu ujawnieniem prywatnych informacji lub materiałów, jeśli ofiara nie spełni określonych żądań sprawcy.

Cyberprzemoc, znana również jako cyberbullying czy agresja elektroniczna, to zjawisko, które może mieć poważne i długotrwałe konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego ofiar. W dobie cyfryzacji, kiedy technologia jest integralną częścią życia codziennego, ryzykowne zachowania takie jak cyberbullying stają się coraz bardziej powszechne, narażając dzieci, młodzież i dorosłych na szereg negatywnych skutków.

Zdrowie psychiczne

1. Depresja i lęk. Osoby doświadczające cyberprzemocy często cierpią na objawy depresji i lęku. Mogą odczuwać chroniczny smutek, utratę zainteresowania codziennymi czynnościami oraz nadmierny niepokój. Badania wykazują, że ofiary cyberbullyingu mają wyższe ryzyko wystąpienia zaburzeń nastroju, co może prowadzić do poważnych problemów psychicznych, w tym myśli samobójczych.
2. Niska samoocena i poczucie własnej wartości. Cyberprzemoc może prowadzić do znacznego obniżenia samooceny. Ofiary często czują się bezwartościowe, wstydzą się i mają trudności z nawiązywaniem relacji społecznych. Poniżające komentarze i upokarzające treści mogą trwale wpłynąć na poczucie własnej wartości ofiary.
3. Stres posttraumatyczny (PTSD). Długotrwałe narażenie na cyberprzemoc może prowadzić do rozwoju zespołu stresu pourazowego. Ofiary mogą doświadczać flashbacków, koszmarów, nadmiernej czujności i trudności z koncentracją, co poważnie wpływa na ich codzienne funkcjonowanie.

Zdrowie fizyczne

1. Problemy somatyczne. Stres i lęk związane z doświadczaniem cyberprzemocy mogą manifestować się w postaci fizycznych dolegliwości. Ofiary często zgłaszają bóle głowy, bóle brzucha, problemy z trawieniem oraz ogólne zmęczenie. Przewlekły stres może również osłabiać układ odpornościowy, zwiększając podatność na choroby​.
2. Zaburzenia snu. Osoby dotknięte cyberbullyingiem często mają problemy ze snem (problemy z zasypianiem, bezsenność, koszmary senne). Niewystarczająca ilość snu wpływa na ogólną kondycję fizyczną, zdolność koncentracji oraz poziom energii w ciągu dnia.
3. Samookaleczenia i zachowania autodestrukcyjne. W skrajnych przypadkach, ofiary cyberprzemocy mogą sięgać po samookaleczenia jako sposób radzenia sobie z bólem psychicznym. Mogą również angażować się w ryzykowne zachowania, takie jak nadużywanie substancji psychoaktywnych, aby złagodzić swoje cierpienie

Cyberprzemoc, jako forma agresji elektronicznej, ma poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego ofiar. Depresja, lęk, niska samoocena, PTSD, problemy somatyczne, zaburzenia snu oraz zachowania autodestrukcyjne to tylko niektóre z możliwych skutków doświadczania cyberbullyingu. W związku z tym, niezwykle ważne jest, aby społeczeństwo było świadome tych zagrożeń i podejmowało działania mające na celu zapobieganie cyberprzemocy a także szybko i skutecznie reagowało na jej przejawy.

Kiedy dowiadujesz się, że ktoś z Twoich bliskich jest ofiarą cyberprzemocy, ważne jest, aby natychmiast podjąć odpowiednie kroki, aby zapewnić mu wsparcie i pomoc. Cyberprzemoc może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego ofiary, dlatego szybka i skuteczna reakcja jest kluczowa.

Krok 1: Okaż wsparcie emocjonalne

Pierwszym i najważniejszym krokiem jest okazanie wsparcia emocjonalnego. Pokaż, że jesteś tam, aby wysłuchać i pomóc. Zapewnij bliską osobę, że nie jest sama i że problem może być rozwiązany. Empatyczne i nieoceniające podejście jest kluczowe w budowaniu zaufania.

Krok 2: Ustal granice i podejmij działania

Pomóż ofierze ustalić granice w komunikacji online. Może to obejmować blokowanie sprawcy, raportowanie nieodpowiednich treści na platformach społecznościowych i korzystanie z funkcji prywatności, aby ograniczyć dostęp do profili.

Krok 3: Edukacja i informowanie

Upewnij się, że ofiara zna swoje prawa i możliwości reagowania na cyberprzemoc. Edukacja na temat cyberbezpieczeństwa i dostępnych narzędzi ochrony online może zwiększyć poczucie kontroli i sprawstwa.

Zgłaszaj do odpowiednich osób

Jeśli agresja elektroniczna i cyberbullying występują w kontekście szkolnym, zawodowym lub w mediach społecznościowych, konieczne jest zgłoszenie jej odpowiednim osobom i instytucjom, które mogą podjąć formalne działania.

Jeśli ofiara jest uczniem, należy zgłosić incydent nauczycielowi, pedagogowi szkolnemu lub dyrektorowi. Szkoły mają opracowane procedury na okoliczność pojawienia się przypadków cyberprzemocy.

Jeśli zgłoś cyberbullying pojawia się w miejscu pracy, incydent należy zgłosić menedżerowi, działowi HR lub innej odpowiedniej osobie. Firmy mają obowiązek zapewnienia bezpiecznego środowiska pracy i mogą podjąć kroki, aby rozwiązać problem.

W przypadku cyberprzemocy na platformach społecznościowych, zgłaszaj obraźliwe treści bezpośrednio do administratorów tych platform. Większość serwisów społecznościowych ma mechanizmy raportowania i procedury usuwania nieodpowiednich treści.

Zapisuj kopie materiałów

Gromadzenie dowodów cyberprzemocy jest kluczowe, kiedy zamierzasz zgłosić sprawę odpowiednim organom oraz w dalszym postępowaniu.

Pamiętaj:

• Dokumentuj wszystkie obraźliwe wiadomości, komentarze, zdjęcia i inne formy kontaktu, które mogą stanowić dowód cyberprzemocy. Zapisz zrzuty ekranu z datą i godziną.
• Upewnij się, że wszystkie zebrane dowody są przechowywane w bezpiecznym miejscu, dostępnym tylko dla osób zaangażowanych w rozwiązanie problemu.
• Przechowuj wszelkie e-maile i zapisy rozmów, które mogą być użyte jako dowód cyberprzemocy. Mogą one być przydatne podczas zgłaszania sprawy do władz lub platform społecznościowych.

Gdzie jeszcze szukać pomocy?

Jeśli cyberprzemoc wymaga dalszej interwencji, istnieje wiele instytucji i organizacji, które mogą zaoferować wsparcie. 

W Polsce działa wiele organizacji pozarządowych, które zajmują się pomocą ofiarom cyberprzemocy, np.: 

• Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Organizacja oferuje wsparcie psychologiczne oraz pomoc w przypadkach cyberprzemocy. Prowadzą kampanie edukacyjne oraz oferują porady prawne.
• Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Organizacja ta może udzielić wsparcia prawnego oraz pomóc w zgłaszaniu przypadków naruszeń praw człowieka, w tym cyberprzemocy.
• Niebieska Linia. Telefon zaufania dla ofiar przemocy (również cyberprzemocy) oferuje pomoc psychologiczną oraz wsparcie w sytuacjach kryzysowych.

Jeśli sytuacja wymaga interwencji prawnej, warto skontaktować się z prawnikiem specjalizującym się w prawach cyfrowych i ochronie przed cyberprzemocą. Profesjonalna pomoc prawna może być kluczowa w dochodzeniu sprawiedliwości:

• Rzecznik Praw Obywatelskich. Instytucja, do której można zgłaszać przypadki naruszeń praw, w tym cyberprzemocy.
• Federacja Konsumentów. Organizacja może pomóc w przypadkach związanych z naruszeniami praw konsumenta, w tym w kontekście cyfrowym.

Wsparcie psychologiczne jest kluczowe dla ofiar cyberprzemocy. Warto skontaktować się z psychologiem lub terapeutą, który może pomóc radzić sobie z emocjonalnymi i psychicznymi skutkami cyberprzemocy:

• Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111. Bezpłatny telefon zaufania oferujący wsparcie psychologiczne dla dzieci i młodzieży.
• Poradnie zdrowia psychicznego. Dostępne w całym kraju, oferujące pomoc psychologiczną i psychiatryczną.

Cyberprzemoc w Polsce jest poważnym przestępstwem, które podlega karze na mocy różnych przepisów prawnych. Kodeks karny przewiduje kary za nękanie, zniesławienie, zniewagę i naruszenie tajemnicy korespondencji. Ponadto, ustawy o ochronie danych osobowych i świadczeniu usług drogą elektroniczną nakładają obowiązki na usługodawców i chronią prywatność użytkowników. W przypadku cyberprzemocy, ofiary powinny szukać pomocy u odpowiednich instytucji, takich jak policja, prokuratura oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.

Kodeks karny

Art. 190a – Stalking

• “Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
• “Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.”

Art. 212 – Zniesławienie

• “Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą ją poniżyć w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.”
• “Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”

Art. 216 – Zniewaga

• “Kto znieważa inną osobę w jej obecności lub choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.”
• “Jeżeli zniewaga zawarta jest w wypowiedzi, utworze lub w innym środku masowego komunikowania, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”

Art. 267 – Naruszenie tajemnicy korespondencji

• “Kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do informacji dla niego nieprzeznaczonej, otwierając zamknięte pismo, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”
• “Kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do całości lub części systemu informatycznego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

Ustawa o ochronie danych osobowych

Naruszenie prywatności przez publikowanie danych osobowych bez zgody osoby, której dotyczą, jest regulowane przez Ustawę o ochronie danych osobowych z dnia 10 maja 2018 roku, która implementuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (RODO).

Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną

Art. 14 Odpowiedzialność usługodawcy. Usługodawcy, tacy jak platformy społecznościowe, mają obowiązek usuwania treści naruszających prawo po otrzymaniu zgłoszenia. Brak reakcji może skutkować odpowiedzialnością prawną.

Ofiary przemocy w Internecie mogą zwrócić się do:

Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) – może interweniować w sprawach dotyczących naruszeń praw obywatelskich, w tym w przypadkach cyberprzemocy.

Policji i prokuratury – ofiary cyberprzemocy mogą zgłaszać przypadki nękania i innych przestępstw do policji lub prokuratury, które mogą podjąć działania prawne przeciwko sprawcom.

Zjawisko cyberprzemocy, znane również jako cyberbullying, stanowi poważne zagrożenie zarówno online, jak i offline, mając poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego ofiar. W Polsce cyberprzemoc jest uznawana za czyn zabroniony, a przepisy prawne, takie jak kodeks karny, przewidują kary za takie działania. Ważne jest, aby rodzice i nauczyciele byli zaangażowani w edukowanie dzieci i młodzieży na temat bezpieczeństwa w Internecie oraz w wykrywaniu i reagowaniu na przypadki cyberprzemocy. Ofiary powinny zbierać dowody w postaci zrzutów ekranu i zapisów wiadomości oraz zgłaszać incydenty odpowiednim instytucjom. Edukacja i świadomość w zakresie cyberprzemocy są kluczowe dla skutecznej ochrony i wsparcia ofiar.